Intercultureel communiceren binnen (straf)rechtelijk kader

De diversiteit en complexiteit van de samenleving is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Professionals, door Lipsky gedefinieerd als ‘street level bureaucrats’, op velerlei gebied krijgen te maken met mensen met een andere culturele achtergrond en bagage dan de eigen, bekende cultuur. Zij worden zich vooral bewust van hun eigen cultuur op het moment dat zij in aanraking komen met mensen die andere culturele gedragingen en regels naleven dan zijzelf.

Verschillen in cultuur zijn regelmatig aanleiding tot onbegrip, misverstanden, conflicten en miscommunicatie. Ook wanneer het gaat om professionals die werken in justitiële -strafrechtelijke of civielrechtelijke- kaders, is dat het geval. Maar een bijkomende complicatie is dat het in deze justitiële kaders veelal gaat om onvrijwillige contacten tussen professionals en medeburgers. Dat wil zeggen dat deze burgers, al dan niet door eigen toedoen, te maken krijgen met de bemoeienis van professionals die door of namens de overheid met hen in contact treden en interventies plegen die diep ingrijpen in hun persoonlijke leven.

Deze professionals treden vanwege hun vaak wettelijk verankerde taken in de praktijk op als gezagsdragers namens de overheid. Terwijl in de grondwet is verankerd dat allen die zich in Nederland bevinden in gelijke gevallen gelijk behandeld dienen te worden, wordt dit bemoeilijkt door verschillen in cultuur die tot uiting komen in onder meer taal, kleding, gedrag, uiterlijk en levenswijze. Het is dan ook van groot belang dat deze professionals als gezagsdrager zodanig met medeburgers van elke culturele achtergrond in contact treden en communiceren dat hen recht wordt gedaan, zoals dat in de Nederlandse wetgeving is bedoeld. Er is hier, dat is duidelijk, veel ruimte voor miscommunicatie, die uit verschillende omstandigheden kan voortvloeien, zoals tijdsdruk, onbegrip en (voor)oordelen/etnisch profileren.

Deze korte inleiding is de basis voor verschillende vragen die op dit congres zullen worden behandeld, zoals: 

• Wat is cultuur eigenlijk en hoe werkt dit door in het contact tussen mensen? 
• Welke waarden en normen spelen een rol en hoe kunnen deze bespreekbaar worden gemaakt?
• Welke invloed hebben cultuur en taal op de diagnostiek en inschatting van psychische of psychiatrische stoornissen?
• Welke invloed hebben culturele verschillen op risicotaxatie, behandeling en begeleiding van justitiabelen?
• Wat zijn de belangrijkste vooroordelen die effectieve communicatie tussen professionals en medeburgers uit ‘andere’ culturen belemmeren?